IBN HAYYAN ( 721M – 776M )
Siti Nurulhuda binti Mohd Anuar
https://sitinrlhuda.blogspot.com/
(Isnin : 4.00 petang)
https://sitinrlhuda.blogspot.com/
(Isnin : 4.00 petang)
IBN
HAYYAN atau nama sebenarnya Abu Musa Jabir bin Hayyan dilahirkan pada tahun 721M di Tus, Iran. Di
sebelah barat pula, beliau lebih
dikenali sebagai ‘Geber’. Bapa beliau merupakan seorang saudagar ubat di kota
Kufah. Pada akhirnya bapa beliau mati terkorban sebagai mubaligh syiah. Ibn Hayyan
telah menerima pendidikannya dari raja bani Umayyah, iaitu Khalid Ibn
Yazid Ibn Muawiyah, dan imam tersohor,
Jaafar al-Sadiq. Ibn Hayyan mempunyai pertalian keluarga dengan Barmaki, iaitu
seorang wazir kepada khalifah Harun al-Rasyid. Ibn Hayyan menguasai pelbagai
bidang ilmu antaranya falsafah, sains
tabii dan kimia. Ibn Hayyan merupakan tokoh kimia yang unggul. Kehebatan beliau
dalam bidang kimia diakui oleh Eropah dan masyarakat Islam. Ibn Hayyan berjaya
mengubah persepsi tentang berbagai kejadian alam pada saat itu dianggap sebagai sesuatu
yang tidak dapat diramalkan, menjadi suatu ilmu sains yang dapat difahami dan
dipelajari oleh manusia.
Sehingga abad pertengahan,
karya-karya Ibn Hayyan dalam bidang kimia, termasuk kitabnya yang masyhur ,
iaitu kitab Al-Kimya telah diterjemahkan ke dalam Bahasa Latin. Terjemahan
kitab Al-Kimya bahkan diterbitkan oleh
tokoh ilmuwan Inggeris, Robert Chester pada tahun 1144M dengan nama Book of
Composition of Alchemy. Terdapat seorang lagi ilmuwan Inggeris yang bernama
Richard Russel yang menterjemahkan buku Ibn Hayyan dengan nama Sum of Perfection.
Ibn Hayyan banyak melibatkan diri dalam penyelidikan berkaitan perubatan dan kimia. Justeru itu, para cendekiawan
Eropah mendakwa bahawa terdapat 100 buah karya yang menceritakan tentang kimia dan logam. Kehebatan beliau
dalam menghasilkan karya, telah membuatkan buku tersebut menjadi sangat popular
di Eropah selama beberapa abad lamanya dan telah memberi pengaruh yang besar
pada evolusi ilmu kimia moden.
Ibn Hayyan merupakan tokoh
falsafah yang sangat hebat dalam bidang sains dan tabii. Beliau sangat terkenal
dengan teorinya berkaitan ilmu kimia.
Antara salah satu falsafahnya berkaitan kimia ialah tentang teori belerang-raksa dan
teori kesinambungan atau al-Mizan. Belerang-raksa di sini bukanlah memberi
definisi sebagai bahan belerang dan logam raksa zahir, tetapi ia menunjukkan
simbol kimia atau jantan dan betina. Di mana apabila terjadinya proses percantuman
di antara dua benda itu, maka ia akan menghasilkan penjelmaan sebagai kejadian.
Menurut pandangan Ibn Hayyan, kedua-dua benda itu berupa natijah atau keputusan
daripada gabungan empat sifat, iaitu: panas, sejuk, kering dan lembap serta
gabungan empat unsur, iaitu: tanah, air, api dan udara. Justeru itu, kimia Ibn
Hayyan menerangkan bahawa semua logam terjelma ke alam nyata adalah hasil
daripada pencantuman belerang dengan raksa dengan mengikut nisbah-nisbah yang berlainan dan dibawah
suatu pengaruh daripada cakerawala. Tambahan lagi, cakerawala memberi pengaruh yang
penting dan sangat diperlukan untuk memastikan suasana persekitaran bumi
sentiasa berada dalam keadaan harmoni dan tertib. Hasil teori beliau tentang
belerang-raksa jantan dan betina ini telah menghasilkan teori lain pada abad
ke-20, iaitu teori asid-bes. Maka hasil percantuman antara kedua ini dapat
menghasilkan garam. Dalam kimia Islam, jantan betina atau negatif positif ini
bukanlah terhad kepada logam sahaja, bahkan lebih meluas terhadap makhluk dan
binatang lain dan kembali kepada hakikat asal kejadian alam semuanya
berpasangan. Hakikat bahawa semua alam dan makhluk adalah berpasangan diakui
dan diterima oleh masyarakat dan sains moden sehingga sekarang.
RUJUKAN
Ab. Latif b. Muda & Rosmawati bt. Ali
@ Mat Zin. 1997. Pengantar Ilmu Mantik. ILHAM ABATI ENTERPRISE.
Abdul
Rahman HJ. Abdullah. 2002. Tradisi Falsafah Ilmu Penghantar Sejarah dan Falsafah
Sains. PUSTAKA ILMI.
